Instalacja elektryczna to sieć przewodów o różnych grubościach i przekrojach, które ukryte są w ścianach, podłogach, sufitach lub specjalnych kanałach i rurach. Wszystkie przewody grupują się, by połączyć się w tablicy rozdzielczej. Tam z kolei są chronione bezpiecznikami. Warto pamiętać, że instalację elektryczną musi wykonać elektryk z odpowiednimi uprawnieniami.

Podział instalacji

W ostatnich dziesięcioleciach instalacje elektryczne bardzo się zmieniły. Stare systemy zaczęły zastępować nowe, które przy okazji są zgodne z normami krajowymi, czy europejskimi. Trzeba wiedzieć, że wadliwa instalacja może być przyczyną m.in. zawyżonych rachunków za prąd. Jednocześnie to ważny element funkcjonowania gospodarstwa domowego. Coraz częściej okazuje się, że przy braku prądu nie będziemy mieli ogrzewania czy wody, ponieważ np. pompa ciepła, sterownik kotła czy pompa z własnej studni są zasilane właśnie energią elektryczną. Jej brak oznacza nie tylko niedziałające oświetlenie, ale także szereg innych niedogodności. Może się też okazać, że nie opuścisz lub nie podniesiesz rolet okiennych albo nie otworzysz bramy garażowej lub wjazdowej.

Instalacje w zależności od rodzaju zasilanych urządzeń dzieli się na:

• oświetleniowe – zasila oświetlenie, przenośne urządzenia o niewielkiej mocy, np. komputery, AGD, sprzęt elektroniczny
• przyłączeniowe / siłowe – trójfazowe; zasila silniki elektryczne i urządzenia przemysłowe – w domu czy mieszkaniu będą to płyty indukcyjne, kuchenki elektryczne czy ogrzewanie elektryczne.

O czym trzeba pamiętać projektując instalację elektryczną?

Jeśli budujesz dom lub remontujesz miejsce, w którym mieszkasz, musisz wiedzieć, że niezwykle ważną kwestią jest instalacja elektryczna. Spełnienie odpowiednich wymogów nie tylko zapewnia bezpieczeństwo, ale także funkcjonalność. O czym zatem należy pamiętać?

Zaplanuj gniazdka elektryczne

Ponieważ w domach używamy coraz więcej urządzeń elektrycznych, gniazdka elektryczne stają się czymś na wagę złota. Do sprzętów, które należy podłączyć, należą nie tylko lodówka, zamrażarka, piekarnik, zmywarka, mikrofalówka, pralka czy suszarka, ale także mniejsze: czajnik, ekspres do kawy, toster, blender, a w łazience choćby suszarka, maszynka do golenia czy elektryczna szczoteczka. Do tego dochodzi jeszcze telewizor, radio, kino domowe, lampka na biurko oraz równie ważny komputer czy ładowarka do telefonu. Wszystkie te urządzenia potrzebują podłączenia do energii elektrycznej, a to często tylko kropla w morzu potrzeb. Trzeba też pomyśleć np. o podłączeniu lampek choinkowych czy innych „okazjonalnych” urządzeniach. Ilość gniazdek elektrycznych w domu i ich rozmieszczenie jest więc kluczowe. Najlepiej zaplanować gniazdka około 50-100 cm od każdego rogu pomieszczenia – zwykle to właśnie tam staną np. biurka, na których trzeba będzie postawić lampkę.

Przede wszystkim trzeba mieć na uwadze, że im więcej gniazdek, tym lepiej – łatwiej zasłonić je szafką czy kanapą, niż prowadzić gąszcz przewodów przedłużaczy. Zwykle to właśnie w kuchni brakuje gniazdek na kolejne dodatkowe sprzęty. Lepiej więc mieć ich za dużo i z części nie korzystać, niż za mało. Podobnie sytuacja wygląda w innych domowych pomieszczeniach.

Zaplanowanie gniazdek elektrycznych należy więc dokładnie przemyśleć. Kiedyś zakładało się jedno gniazdo na około 4-5 m² powierzchni. Dziś jednak ta wartość powinna być większa.

W kuchni gniazdka powinny być umieszczone bezpośrednio przy blacie roboczym, tak by można było swobodnie podłączyć drobny sprzęt AGD, jak np. mikser, czajnik, ekspres lub blender. Natomiast gniazdka do sprzętu typu lodówka, zmywarka, piekarnik należy zaplanować za szafkami, najlepiej w rogach. 

Włączniki w praktycznych miejscach

W kuchni, gdzie zwykle występują różne punkty świetlne, warto zaplanować sterowanie całości w jednym miejscu. Łatwy dostęp do włączników kuchennych ułatwi pracę i szybką zmianę oświetlenia, jeśli będzie to konieczne. Należy też przemyśleć umiejscowienie włączników w przedpokoju i salonie.

Niezaprzeczalnie potrzebny jest włącznik światła w przedpokoju zaraz obok drzwi wejściowych. Jednak jeśli z przedpokoju przechodzimy do salonu, można również i w tym pomieszczeniu zaplanować wyłącznik światła w przedpokoju – dzięki temu nie trzeba będzie tam wracać po włączeniu światła w salonie.

Kolejną kluczową kwestią jest oświetlenie wszelkiego rodzaju korytarzy. Najlepiej, jeśli włącznik światła w tym miejscu znajduje się przy każdym wejściu do innych pomieszczeń – np. jeśli z korytarza wchodzisz do sypialni, a na drugim jego końcu do pokoju dziecięcego i dodatkowo korytarz połączony jest z przedpokojem, zaplanuj włączniki oświetlenia korytarza zarówno przy wejściu do domu, przy drzwiach do sypialni, jak i przy drzwiach do pokoju dla dzieci.

Podobnie sytuacja wygląda w domach lub mieszkaniach, w których są schody – wówczas włączniki koniecznie trzeba zamontować zarówno na dole, jak i na górze, czy w garażach – włącznik musi być wówczas zarówno przy bramie garażowej, jak i przy drzwiach łączących garaż z domem (o ile garaż zaprojektowano w bryle budynku).

Punkty świetlne

Rozmieszczenie oświetlenia to również istotna kwestia. Zwykle oświetlenie główne umieszcza się w centralnej części sufitu. W większych pomieszczeniach warto zaplanować więcej punktów i zadbać o ich symetryczne rozmieszczenie. Dodatkowe oświetlenie potrzebne jest np. przy biurku i może je stanowić lampka stołowa. Wówczas niezbędne jest zaplanowanie przy biurku gniazdka elektrycznego.

Ważny element oświetleniowy stanowi oświetlenie wbudowane w podwieszany sufit, chociaż taką instalację można poprowadzić przy okazji wykonywania sufitu.
W kuchni oświetlenie pomaga w przyrządzaniu potraw, dlatego dobrze sprawdza się ledowe oświetlenie robocze nad blatem, a pod szafkami. Oczywiście światło górne również się przydaje. Planując jadalnię lub wyspę kuchenną, warto pamiętać o oświetleniu nad tymi obszarami.

Łazienka to kolejne pomieszczenie, w którym kilka punktów świetlnych to podstawa udanej aranżacji. Oprócz oświetlenia górnego koniecznie należy zaplanować oświetlenie nad umywalką – przy lustrze. To rozwiązanie doceniają szczególnie kobiety wykonujące makijaż. Dodatkowe oświetlenie przy szafkach czy stelażu WC nada jasności i przestronności pomieszczeniu, które często pozbawione jest dostępu do światła dziennego.

Inne instalacje

Kolejną ważną kwestią, szczególnie przy budowie domu lub gruntownym remoncie, są instalacje, które być może nie będą przydatne od razu, ale które należy zaplanować i wykonać, by skorzystać z nich w przyszłości. Trzeba odpowiedzieć sobie na pytanie, czy w domu lub mieszkaniu przyda się instalacja pod domofon, monitoring, alarm, kino domowe, sieć komputerową czy automatykę inteligentnego domu. Oczywiście współczesna technologia pozwala na korzystanie z takich urządzeń bazując na bezprzewodowych rozwiązaniach, ale są one często nie tylko droższe, ale i bardziej zawodne. Jeśli planujemy założenie dodatkowej instalacji w przyszłości, wystarczy w czasie budowy wykonać kanał instalacyjny. W tym celu należy ukryć w bruździe w ścianie plastikową rurę o średnicy np. 50 mm, przez którą w razie potrzeby będzie można poprowadzić nawet kilka przewodów. Chociaż instalację powinien przygotować elektryk z odpowiednimi uprawnieniami, część prac można wykonać samodzielnie. Co i w jaki sposób można zrobić samemu? Prezentuje to poniższy film:

Rodzaje instalacji elektrycznych

Do rodzajów instalacji elektrycznych należą:

• instalacje podtynkowe
• instalacje natynkowe
• instalacje wtynkowe
• instalacje podłogowe.

Różnią się nie tylko sposobem tworzenia, ale także są odpowiednie dla innych urządzeń.

Podtynkowa instalacja elektryczna

Instalacja podtynkowa składa się z okrągłych przewodów ukrytych w tzw. peszlach. Ten rodzaj należy do droższych instalacji, ale niesie ze sobą pewną zaletę. W przyszłości wymiana przewodów elektrycznych będzie łatwa.

Natynkowa instalacja elektryczna

Ten rodzaj instalacji polega na tym, że przewody prowadzone są po otynkowanej już ścianie. Można je ukryć za pomocą specjalnych listew maskujących. Samo wykonanie instalacji jest łatwe, a jej wymiana również nie przysparza większych trudności.

Wtynkowa instalacja elektryczna

Instalacja wtynkowa to stosunkowo nowy rodzaj instalacji. Polega na układaniu na ścianach wielożyłowych płaskich przewodów. Nie trzeba więc kuć ścian, a same przewody chowa się pod warstwą tynku. Jeżeli jednak w przyszłości zajdzie potrzeba wymiany instalacji, wówczas może się to okazać problematyczne i skomplikowane

Podłogowa instalacja elektryczna

Najnowszym sposobem montażu jest na rynku instalacja podłogowa. Jak sama nazwa wskazuje, przewody układa się w peszlach umieszczonych pod podłogą. To jednak wymaga sporej precyzji. Najlepiej zlecić taką instalację doświadczonym fachowcom, ponieważ ewentualne poprawki mogą być bardzo trudne do przeprowadzenia.

Ochrona przeciwpożarowa

Obecnie funkcjonują różne sposoby zapewniające bezpieczeństwo. Głównie są to ograniczniki przepięć i wyłączniki różnicowoprądowe. W przypadku porażenia prądem, wyłączniki potrafią uratować życie. Dzieje się tak dzięki temu, że wykrywają upływ prądu w obwodzie i w ułamku sekundy wyłączają zasilanie. W innym razie prąd płynąłby przez ludzkie ciało długo, doprowadzając do śmierci. Przepisy prawa jasno określają, że w instalacjach domowych obowiązkowo należy uwzględnić wyłączniki wysokoczułe powodujące działanie przy 30 mA. Można także zamontować bardziej czułe czujniki, np. 6 mA, ale zwiększa się wtedy ryzyko nieuzasadnionego ich zadziałania. W ramach zabezpieczenia przeciwpożarowego natomiast, stosuje się wyłączniki o mniejszej czułości, o wartości około 100-500 mA. Do pożaru dochodzi bowiem nawet w wyniku niewielkiego zawilgocenia lub uszkodzenia izolacji. Wytwarza się wtedy zwarcie rezystancyjne – prąd nieustannie pływa, ale towarzyszy temu wydzielanie dużej ilości ciepła.

Ograniczniki przepięć z kolei chronią instalację i urządzenia przed nagłymi wzrostami napięcia w sieci. Dochodzi do nich np. w wyniku bliskiego uderzenia pioruna lub zaburzeń z sieci elektroenergetycznej. Uszkodzeniu ulega wówczas nie tylko instalacja (co dzieje się stosunkowo sporadycznie), ale często także rozmaita elektronika podłączona do kontaktu. W szczególności narażone są na to komputery, telewizory, zmywarki czy pralki. Sprawa komplikuje się, kiedy uszkodzone zostają przewody pod tynkiem – znalezienie miejsca uszkodzenia jest trudne. 

Praktyczne wskazówki

Oprócz powyższych, ważnych kwestii, należy pamiętać o tym, że lepiej zaplanować więcej obwodów niż początkowo jest potrzebne. Można je zatynkować, ukrywając przewody w ścianie, a w razie potrzeby łatwo można skorzystać z instalacji bez konieczności prowadzenia kosztownego remontu.

Oprócz tego, zwróć uwagę na kierunek otwierania drzwi. W ten sposób unikniesz sytuacji, w której włącznik znajduje się na ścianie, na którą otwierają się drzwi. Jeśli popełnisz taki błąd, w praktyce oznacza to, że najpierw będziesz musiał wejść do pomieszczenia i zamknąć drzwi, by dopiero włączyć światło.
Na koniec pamiętaj, by kable prowadzić nie mniej niż 10cm i nie więcej niż 20 cm od sufitu. Taka odległość pozwoli uniknąć przewiercenia podczas instalacji np. podwieszanego sufitu.

O tym, jak oświetlić dom z zewnątrz piszemy w innym artykule.