Do niedawna to gaz był wybierany jako tani i skuteczny sposób ogrzewania domu. W ostatnim czasie wykorzystuje się jednak coraz częściej pompy ciepła. Dotyczy to zarówno nowego budownictwa, jak i modernizacji istniejących domów. Sposób ogrzewania domu to jedna z ważniejszych decyzji, jaką należy podjąć przy planowaniu budowy. Oznacza bowiem nie tylko oszczędności, ale także skalę zanieczyszczenia środowiska, co jest ostatnio ważnym aspektem przy budowie nowych domów (szczególnie w kontekście nowych regulacji prawnych w zakresie energooszczędności budynków, o których piszemy w dalszej części artykułu). Do pompy ciepła nie trzeba budować komina, ale gaz to niebezpieczeństwo wybuchu i zatrucia oparami. Sprawdź analizę kosztów oraz wady i zalety każdego rozwiązania.

Pompa ciepła – co to jest i jak działa?

Do ogrzewania domu jednorodzinnego idealnym rozwiązaniem jest właśnie pompa ciepła. Sprawdzi się ona także w budynkach wielorodzinnych i przemyśle. To ponadto idealne rozwiązanie dla inwestorów, którzy nie mogą skorzystać z przyłącza do sieci gazowej lub jego wykonanie jest zbyt kosztowne. Jest to również urządzenie, które nie wymaga budowy komina i wentylacji, a ogrzewać nim możemy nie tylko cały dom za pomocą instalacji ogrzewania podłogowego, ale także podgrzewać wodę użytkową. Do każdego budynku należy wybrać odpowiedni model urządzenia gwarantujący skuteczne ogrzewanie. Co więcej, pompa cieplna jest urządzeniem, które można zasymilować z istniejącymi już instalacjami w stosunkowo łatwy sposób. Dodatkowo jest to rozwiązanie bezpieczne, bo uruchamiane jest elektrycznie, a przede wszystkim oznacza niższe koszty użytkowania.

Samo działanie urządzenia polega na odbieraniu ciepła z tak zwanego dolnego źródła, czyli otoczenia – wody, gruntu lub powietrza – i oddania go do tak zwanego źródła górnego, którym jest instalacja centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej. Energia mechaniczna (wytwarzana przez sprężarkę podłączoną do prądu) wytwarza ciśnienie, które transportuje ciepło. Pompa cieplna działa zatem na identycznych zasadach, jak lodówka, ale zamiast chłodzić – grzeje. Niemniej jednak urządzenie to (jeśli na etapie projektowania instalacji i wyboru urządzenia wybierzemy odpowiedni model) może latem skutecznie schładzać nasze pomieszczenia. Co więcej, pompa dostarcza kilka razy więcej ciepła niż zużywa prądu. Z kolei energia potrzebna do pracy pompy może być produkowana przez instalację z panelami fotowoltaicznymi. Odpowiednio dobrane panele na etapie projektowania, w praktyce pomogą obniżyć koszty pracy pompy – zasili ją energia ze słońca. Może się więc okazać, że pompa ciepła współpracująca z fotowoltaiką zmniejsza roczne koszty ogrzewania i ciepłej wody użytkowej niemal do zera.

Rodzaje pomp ciepła

Pompa ciepła pobiera energię do dolnego źródła z powietrza, gruntu lub wody. Dlatego też pompy dzielą się na:

• powietrzne – powietrze dostępne jest wszędzie i za darmo, więc jest wyborem częstym. Pompa powietrzna to zatem najtańsza w instalacji z dostępnych pomp ciepła. Problem pojawia się jednak, kiedy temperatura na zewnątrz spada poniżej -15 lub -20 stopni Celsjusza – wtedy pompa automatycznie się wyłącza w trosce o przeciążoną sprężarkę, ale jednocześnie uruchamiana jest grzałka (koszt działania grzałki jest wyższy niż zwykły tryb pracy pompy, ale w naszej szerokości geograficznej dni, kiedy temperatura spada poniżej -15 stopni jest niewiele, więc grzałka nie powoduje znacznego wzrostu kosztów)
• gruntowe – stabilne, efektywne, tańsze w użytkowaniu, ale kosztowne w instalacji źródło ciepła, które działa niezależnie od temperatury za oknem (pompa się nie wyłącza nawet przy dużych mrozach); wymaga kosztownego wykopania gruntowego wymiennika (poziomego lub pionowego)
• wodne – woda to najlepszy magazyn energii cieplnej, ale ta pompa jest wybierana najrzadziej, ponieważ potrzebuje stosunkowo dużo wody do wyprodukowania niewielkiej ilości ciepła, a dodatkowo trzeba pomyśleć o zrzucie wody „zużytej” (np. do stawu, potoku, studni – ostatnie rozwiązanie może jednak prowadzić do kolmatacji, czyli zamulenia wody po kilku latach jej zrzucania do studni).

Szersza charakterystyka i opis działania każdej z pomp znajduje się TUTAJ. Najtańsza pod względem użytkowania jest pompa z wymiennikiem gruntowym (1kWh to koszt około 10 groszy), a powietrzna jest dwukrotnie droższa.

Każda pompa ma swój współczynnik efektywności COP (Coefficent of Performance) – pracuje efektywniej im mniejsza jest różnica temperatur między górnym a dolnym źródłem ciepła. Najwyższy współczynnik COP mają więc pompy gruntowe (ale są jednocześnie najdroższe), a najniższy pompy powietrzne – łatwe w montażu i atrakcyjne cenowo. Jak jednak wspomnieliśmy, pompy powietrzne są droższe w użytkowaniu.

Ogrzewanie kotłem gazowym

Kocioł gazowy to wciąż bardzo popularny sposób ogrzewania. Wiąże się jednak z poważnym niebezpieczeństwem wybuchu lub zatrucia oparami. Często oznacza wykonanie instalacji podłączonej do sieci. Czasem konieczny jest także zakup zbiornika na gaz (jeśli nie jest możliwe wykonanie przyłącza z sieci), który często jest duży pod względem gabarytowym. Dodatkowo trzeba go systematycznie konserwować. Aby zatem ogrzewać dom kotłem gazowym, konieczne jest przyłącze gazu ziemnego lub instalacja zbiornikowa dla gazu płynnego (gaz ziemny jest tańszy od gazu płynnego). Podobnie jak pompa cieplna, gaz jest rozwiązaniem zautomatyzowanym i niskoemisyjnym. Co więcej, kocioł gazowy uwalnia mniej dwutlenku węgla, tlenku azotu i węgla do atmosfery, niż piec na olej opałowy lub tzw. „kopciuch”, czyli np. na węgiel. Kocioł gazowy osiąga najlepszą sprawność w przypadku ogrzewania podłogowego, nawet przy niskich temperaturach na zewnątrz. Aby korzystać z ogrzewania gazowego, trzeba jednak złożyć wniosek (w rejonowym zakładzie gazowniczym) o wydanie warunków technicznych przyłączenia i dostawy gazu. Może się okazać, że zrobienie przyłącza to czysta formalność, ale jeśli gazociąg biegnie w większej odległości od działki, poprowadzenie podłączenia do naszego domu może być drogie (czasem ponad 10 tys. złotych).

Rodzaje kotłów gazowych

Kotły gazowe można podzielić na tradycyjne i kondensacyjne. Produkowane obecnie kotły kondensacyjne są urządzeniami oszczędnymi i bardzo sprawnymi, a do tego skuteczniejszymi i jednocześnie efektywniejszymi niż kotły tradycyjne. Dzieje się tak za sprawą tego, że kotły kondensacyjne potrzebują mniej gazu do wyprodukowania określonej ilości energii, ale wymagają jednocześnie bardziej skomplikowanej i precyzyjniejszej instalacji. W tradycyjnym kotle ciepło pochodzące ze spalin ucieka przez komin, a w kondensacyjnym jest odbierane i ponownie trafia do obiegu. Każdy z tych rodzajów pieca dzieli się jeszcze na:

• jednofunkcyjne – używane jedynie do ogrzewania
• dwufunkcyjne – używane do ogrzewania i podgrzania wody użytkowej.

Dwufunkcyjny kocioł gazowy ma jednak swoje wady. Otóż w przypadku czerpania podgrzanej wody z kilku źródeł w tym samym czasie, moc kotła zaczyna być ograniczona. W praktyce oznacza to nieefektywne podgrzanie wody.

Czym różni się pompa ciepła od kotła gazowego?

Kocioł gazowy jest tańszy niż pompa, ale koszt utrzymania i eksploatacji jest obecnie podobny, ponieważ ceny gazu i prądu są zbliżone. Jednak w przypadku kotła dodatkowym kosztem jest czujnik temperatury. Pompa ciepła jest z kolei tańsza od kotła gazowego w eksploatacji o nawet kilka tysięcy złotych rocznie, szczególnie jeśli jest to pompa gruntowa (najbardziej efektywna, najtańsza w użytkowaniu, ale najdroższa w podłączeniu przez konieczność wykonania odwiertów) lub pompa z instalacją fotowoltaiczną (obecnie jednak przyszłość tych instalacji staje pod znakiem zapytania przez zmiany proponowane przez ustawodawców). Co ważne, kocioł i pompa najlepiej współpracują z ogrzewaniem podłogowym, ale można nimi ogrzewać także cały budynek. Warto zaznaczyć, że ogrzewanie podłogowe jest obecnie coraz częściej wybierane jako sposób ogrzewania całego domu i nie generuje większych kosztów, niż kiedy montujemy w domu tradycyjne grzejniki. Pompa ciepła działa pod warunkiem zasilania z sieci elektrycznej (problematyczna w przypadku przerwy w dostawie prądu) i jest urządzeniem kompaktowym, z kolei gaz można uzyskać po podłączeniu do sieci lub zainstalowaniu zbiornika wymagającego regularnej konserwacji i będącego często mało estetycznym. Obsługa obu urządzeń jest zautomatyzowana.

Pompa ciepła to zatem:

• oszczędność pieniędzy w użytkowaniu – w połączeniu z fotowoltaiką koszty ogrzewania spadają nawet do zera
• oszczędność miejsca – urządzenie nie musi stać w osobnej kotłowni
• bezpieczeństwo – nie ma zagrożenia wybuchem albo zaczadzeniem.

Kocioł gazowy z kolei, to bardziej opłacalny wybór, jeśli niedaleko twojego domu biegnie gazociąg. W innym wypadku wykonanie przyłącza może być zbyt kosztowne. Dodatkowo istnieje niebezpieczeństwo wybuchu i zaczadzenia. Każde z tych rozwiązań jest niewątpliwie systemem bezobsługowym i nie generującym odpadów.

Pompa ciepła czy gaz? Jakie są opinie na forach?

Przy wyborze warto też posłuchać innych i zapytać użytkowników poszczególnych rozwiązań o ich doświadczenia. Internetowe fora pełne są różnego rodzaju opinii – przedstawiamy kilka z nich (ostatnia z opinii pochodzi sprzed kilku lat, dlatego fotowoltaika występuje jako „pieśń przyszłości”, ale dziś jest czymś z pewnością rozpowszechnionym):

Co wybrać do ogrzewania domu – zestawienie

Warto zwrócić uwagę na wymogi wynikające z warunków technicznych budynków 2021 – tzw. WT 2021. W praktyce oznaczają one, że każdy, kto będzie chciał budować dom od 2021 roku, będzie musiał wziąć pod uwagę urządzenia korzystające z OZE – Odnawialnych Źródeł Energii. Osiągnięcie wymaganych wyników może być łatwe nawet przy kotłach gazowych.

Można również zdecydować się na ogrzewanie hybrydowe i mieć w domu zarówno pompę ciepła, jak i kocioł gazowy, ale rozwiązanie to generuje kolejne koszty, ponieważ zakupić i zainstalować trzeba każde z tych urządzeń. Niemniej jednak takie rozwiązanie gwarantuje ciepło w przypadku braku prądu lub gdy jedno z nich się zepsuje.

Jakie są problemy z pompą ciepła i kotłem gazowym? Opinie

Użytkownicy i inwestorzy planujący budowę domu i wybierający do niego ogrzewanie, stoją przed wieloma dylematami, a także problemami formalnymi. Piszą o tym na internetowych grupach:

Co jest tańsze – pompa ciepła czy kocioł gazowy?

Określenie kosztów montażu i użytkowania jest zależne od m.in. powierzchni budynku, jakości izolacji domu, liczby mieszkańców, temperatury powietrza, ilości potrzebnej ciepłej wody czy wydajności systemu wentylacyjnego.

Jeśli gazociąg nie jest doprowadzony do posesji, właściciel działki ponosi koszty jego budowy. Z kolei powietrzna pompa ciepła wymaga jedynie energii elektrycznej (pompa gruntowa już wymaga odwiertów, które nie należą do najtańszych).

A zatem, gazowy kocioł kondensacyjny jest tańszy w zakupie od pompy ciepła, ale przygotowanie pomieszczenia i wentylacji sprawia, że cena całościowa może być wyższa, niż w przypadku pompy. Kocioł potrzebuje bowiem przyłącza gazu (wydanie warunków technicznych, opłata geodezyjna, projekt budowy przyłącza, opłata ryczałtowa za budowę przyłącza, opłata przyłączeniowa, montaż szafki gazowej, odbiór przyłącza gazowego), systemu wentylacji i odprowadzania spalin oraz czujnika temperatury zewnętrznej. Oprócz tego wymaga kotłowni – oddzielnego pomieszczenia, które zabiera cenne metry kwadratowe powierzchni domu. To także dodatkowy koszt, natomiast wewnętrzna jednostka pompy może być ustawiona w dowolnym miejscu w domu, np. w przedpokoju.

Łączny koszt podłączenia ogrzewania gazowego dla czteroosobowej rodziny w domu (budynku nowoczesnym, dobrze ocieplonym i energooszczędnym) o powierzchni 150 m² to około 19 tysięcy złotych, a roczny koszt ogrzewania budynku to około 3 tysiące złotych. Natomiast koszt zakupu i montażu pompy powietrznej to około 20-25 tysięcy złotych (pompy gruntowej – 35-40 tysięcy złotych), a roczny koszt ogrzewania to około 2500 zł (podane ceny to ceny orientacyjne dostępne w Internecie, nie będące ofertą handlową). Na cenę pompy cieplnej składają się: montaż (materiały i specjalistyczne narzędzia), instalacja freonowa, elektryczna, próba azotem i wytworzenie próżni, montaż grawitacyjnego odprowadzenia skroplin, sprawdzenie szczelności instalacji chłodniczej, przystosowanie budynku (dodatkowe przewierty lub pompka skroplin).

Jakie są rzeczywiste koszty użytkowania?

Ile ludzi, tyle opinii, niemniej jednak warto wziąć pod uwagę zdanie osób, które mają zainstalowane te systemy ogrzewania w domu i potrafią określić, jakie są ich koszty w praktyce i czy inwestycja jest opłacalna (opinie pochodzą z forum internetowego):

Ogrzewanie to niewątpliwie najdroższa instalacja w domu – pod względem eksploatacji, ale i inwestycji w urządzenie. Jak można wyczytać, dylematy i problemy mnożą się niemal na każdym kroku, ale odpowiednia wiedza i analiza cen rynkowych potrafią pomóc w podjęciu słusznej i opłacalnej decyzji. Wiele wskazuje na to, że pompa ciepła to urządzenie korzystniejsze, bo gwarantujące oszczędności w przyszłości przy użytkowaniu. Z kolei ogrzewanie gazowe oznacza niższy nakład inwestycyjny na samym początku, pod warunkiem, że sieć gazowa znajduje się blisko działki (wówczas koszt przyłącza nie będzie wysoki).

Wybierając opcję do swojego domu trzeba wziąć pod uwagę, że w naszym kraju sezon grzewczy trwa około pół roku. Kotły gazowe i pompy ciepła są rozwiązaniami, które nie przyczyniają się w istotny sposób do zanieczyszczenia powietrza, a dodatkowo pompy ciepła zalicza się do urządzeń będących odnawialnymi źródłami energii.

UWAGA! Podane kwoty są cenami przybliżonymi, pochodzą z ogólnodostępnych w Internecie zestawień kosztów, dlatego mogą odbiegać od aktualnych cen oraz nie stanowią oferty handlowej.