Skuteczna wentylacja to jeden z najistotniejszych parametrów budynku – to, jakim powietrzem oddychamy w naszym domu, ma bardzo duży wpływ na zdrowie i samopoczucie. Obecnie coraz częściej odchodzi się od mało skutecznej wentylacji grawitacyjnej na rzecz wentylacji mechanicznej lub rekuperacji, czyli wentylacji z odzyskiem ciepła. Szczególnie dużą popularnością cieszy się drugi rodzaj, gdyż - jak sama nazwa wskazuje - pozwala odzyskać z wywiewanego powietrza energię, a następnie wykorzystać ją do ogrzewania powietrza nawiewanego. Efektem są m.in. oszczędności na rachunkach za ogrzewanie, a także większy komfort użytkowania domu (do budynku wpuszczamy już lekko ogrzane powietrze, a nie całkiem zimne). W niniejszym artykule podpowiadamy, jak działa tego rodzaju wentylacja mechaniczna - rekuperacja - oraz sprawdzamy, czy warto w nią inwestować.

Rodzaje wentylacji

Wentylacja pomieszczeń to rozległy temat. Wyróżnić można kilka rodzajów wentylacji. Każdy charakteryzuje się innym sposobem działania.

Wentylacja grawitacyjna

Podstawowym sposobem wentylowania pomieszczeń jest wentylacja grawitacyjna. Jej działanie jest oparte na wykorzystaniu różnicy temperatur powietrza na zewnątrz i wewnątrz – w ciągu wentylacyjnym powstaje wówczas podciśnienie, które umożliwia dopływ chłodniejszego powietrza z zewnątrz. Równocześnie ciepłe powietrze jest odprowadzane z pomieszczeń poprzez otwory wentylacyjne, ponieważ charakteryzuje się mniejszą gęstością niż powietrze zimne. Taki system wydaje się prosty i bezproblemowy, jednak jego efektywność jest zadowalająca jedynie wówczas, gdy na zewnątrz jest zdecydowanie chłodniej niż wewnątrz. Poza tym wentylacja grawitacyjna dobrze sprawdzała się w czasach, gdy większość budynków była wyposażona w drewniane, niezupełnie szczelne okna, które również na swój sposób „oddychały”. W przypadku plastikowych, maksymalnie szczelnych okien, skuteczność wentylacji grawitacyjnej znacznie się zmniejsza – konieczne jest wówczas zamontowanie nawiewników na ramach okiennych.

Wentylacja mechaniczna

Drugim rodzajem jest wentylacja mechaniczna wyposażona w centralę wentylacyjną, która umożliwia odprowadzanie ciepła z pomieszczeń bez konieczności istnienia różnicy temperatur. Jest to zdecydowanie bardziej komfortowe, ale również bardziej ekonomiczne w użytkowaniu, ponieważ ograniczamy wówczas niekontrolowane straty ciepła, nieuchronne w przypadku wentylacji grawitacyjnej. Decydując się na wentylację mechaniczną, możemy zamontować wentylatory wywiewne lub wywiewno-nawiewne. W tym drugim przypadku doskonałym rozwiązaniem będzie system wentylacyjny z odzyskiem ciepła, czyli z rekuperacją.

Przepisy dotyczące zużycia energii w budynkach

Zanim zagłębimy się w tajniki działania rekuperacji, warto wspomnieć o aktualnych przepisach dotyczących zużycia energii w nowo powstających budynkach. Według nowych Warunków Technicznych wszystkie budynki projektowane i budowane od 1 stycznia 2021 roku (*wyjątek stanowią sytuacje, w których rozpoczynamy budowę w roku 2021, ale pozwolenie na budowę uzyskaliśmy jeszcze w 2020, kiedy obowiązywały stare przepisy) mają charakteryzować się niższym zużyciem energii – dopuszczalny obecnie wskaźnik EP (współczynnik nieodnawialnej energii pierwotnej) może wynosić maksymalnie 70 kWh/m² rocznie. W związku z tym nowe domy muszą być zaprojektowane i wykonane tak, by generowały jak najmniejsze straty ciepła: wiąże się to m.in. z koniecznością zastosowania lepszej termoizolacji ścian zewnętrznych, fundamentów i stropów oraz z wyborem okien i drzwi o jak najniższym współczynniku przenikania ciepła (U). W takim wypadku wentylacja grawitacyjna nie będzie spełniać swojej funkcji – potrzebujemy zatem mechanicznego wspomagania.

Działanie systemu rekuperacji

System wentylacji mechanicznej - rekuperacji, pozwala na skuteczne wentylowanie pomieszczeń bez generowania nadmiernych strat ciepła. Jak to możliwe? Tego rodzaju instalacja składa się z wentylatorów wywiewnych i nawiewnych, wymiennika ciepła i filtrów. Powietrze odprowadzane z pomieszczenia jest przekazywane do wymiennika, by oddać swoje ciepło – dopiero później jest wywiewane na zewnątrz przez wyrzutnię. Z kolei zimne powietrze, napływające z zewnątrz przez kanał zwany czerpnią, po odfiltrowaniu również trafia do wymiennika, gdzie jest podgrzewane pozyskanym wcześniej ciepłem, a następnie jest rozprowadzane po domu przez wentylatory nawiewne. Dzięki temu świeże powietrze napływające do wnętrza jest nie tylko oczyszczone z bakterii, pyłków i rozmaitych zanieczyszczeń, ale również ciepłe, co w miesiącach jesiennych i zimowych ma ogromne znaczenie dla komfortu domowników.

Zalety i wady wentylacji z odzyskiem ciepła

Rekuperacja jest coraz częściej rozważaną opcją. Ma oczywiście szereg zalet, ale nie jest też pozbawiona wad. Jakie są plusy i minusy wentylacji z odzyskiem ciepła?

Zalety rekuperacji

Jedną z kluczowych zalet systemu rekuperacji jest wspomniane już ograniczanie strat ciepła we wnętrzach, a co za tym idzie – zmniejszenie zapotrzebowania (i wydatków) na ogrzewanie. Oprócz tego, wśród korzyści płynących z tego rodzaju wentylacji mechanicznych warto wyróżnić:

• oczyszczanie powietrza zanim zostanie wprowadzone przez nawiewniki do wnętrza, a co za tym idzie – korzystny wpływ na zdrowie, lepszy sen, lepsza kondycja układu oddechowego;
• skuteczna wentylacja niezależnie od temperatury panującej na zewnątrz, bez konieczności rozszczelnienia okien (nie musimy montować nawiewników);
• ograniczenie strat ciepła i możliwość zaoszczędzenia na ogrzewaniu (nawet ok. 60%);
• utrzymywanie optymalnego poziomu wilgotności powietrza we wnętrzach – co pozytywnie wpływa zarówno na zdrowie domowników, jak i na kondycję ścian, mebli, podłóg itp.;
• możliwość znacznie szybszego i skuteczniejszego niwelowania nieprzyjemnych zapachów;
• dobre warunki dla alergików i osób chorujących na astmę – mniej kurzu unoszącego się w powietrzu dzięki skutecznemu filtrowaniu.

Wady rekuperacji

Do minusów systemu rekuperacji możemy zaliczyć przede wszystkim koszty eksploatacji. Konieczne są systematyczne przeglądy, serwisowanie i wymiana filtrów. Poza tym rekuperator działa na prąd, więc rachunki za energię elektryczną nieco wzrosną. Dość wysokie są również koszty samej instalacji. Warto jednak pamiętać o tym, że koszty inwestycji szybko się zwrócą, zaś wydatki na prąd nie będą przewyższały kwot, które zaoszczędzimy na ogrzewaniu. Dobrym rozwiązaniem, jeżeli już decydujemy się na wentylację z odzyskiem ciepła, jest także zamontowanie paneli fotowoltaicznych, dzięki którym energię do zasilania rekuperatora będziemy pozyskiwać z odnawialnego, darmowego źródła. Rekuperacja może jednak działać wadliwie, jeśli jej montaż powierzymy niewykwalifikowanej firmie.

Co równie istotne, przepływ powietrza przez kanały wentylacyjne, może wysuszać powietrze, co zmniejszy wilgotność powietrza w domu. Czasami może to rzutować na dolegliwości skórne, układu oddechowego lub nawet podrażnienie oczu.
Więcej o tym, czy warto inwestować w rekuperację można posłuchać w filmie:

Koszty montażu i użytkowania rekuperacji

Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła wymaga sporych nakładów finansowych na początku: musimy zamówić projekt instalacji, kupić rekuperator i zapłacić za profesjonalny montaż. Największy wpływ na koszt tej inwestycji ma model i cena samego urządzenia. Rekuperator możemy kupić już za około 2500-3500 zł, jednak w takim wypadku zazwyczaj nie ma co liczyć na wysoki poziom odzysku ciepła i wydajności urządzenia. Warto zatem zainwestować w nieco lepszy rekuperator o większej mocy, bardziej zaawansowanej automatyce i większej liczbie funkcji (takich jak np. nawilżanie i jonizacja powietrza), za który zapłacimy średnio ok. 7000-10000 zł. Ceny urządzeń z najwyższej półki sięgają powyżej 20000 zł (podane ceny są cenami przybliżonymi, pochodzą z ogólnodostępnych w Internecie cen i zestawień kosztów, dlatego nie stanowią oferty handlowej).

Na koszty instalacji, oprócz rekuperatora i kosztów robocizny, składają się również ceny pozostałych elementów systemu, takich jak np. kanały wentylacyjne, czerpnia, rozdzielacz. Szacunkowy koszt całej inwestycji wyniesie zatem od ok. 14000 zł do nawet ok. 35000 zł, w zależności od powierzchni domu i modelu rekuperatora. Jeżeli zdecydowalibyśmy się na zamontowanie rekuperacji dopiero po wybudowaniu i wykończeniu domu, koszty wzrosną o ok. 2500-3500 zł. Dlatego najlepiej jest uwzględnić takie rozwiązanie już na etapie projektowania budynku.

Posiadanie systemu rekuperacji to także regularne wydatki związane z eksploatacją. Zapłacimy nieco wyższe rachunki za energię elektryczną (ok. 150-250 zł rocznie). Raz do roku warto również wykonać profesjonalny przegląd i serwisowanie, a mniej więcej raz na 3 miesiące należy wymienić filtry. Całkowity roczny koszt użytkowania rekuperacji to maksymalnie ok. 500 zł, ale jeżeli system jest połączony z fotowoltaiką, wydatki ograniczają się jedynie do zakupu filtrów i przeglądu. Biorąc pod uwagę kwoty zaoszczędzone na ogrzewaniu, kwestie ekologiczne oraz wyższą wartość domu z takim systemem (jeżeli chcielibyśmy w przyszłości go sprzedać), wnioski nasuwają się same – rekuperacja jest opłacalna.

Czy warto zdecydować się na rekuperację? Opinie użytkowników

Rozważając decyzję dotyczącą zamontowania rekuperacji w domu, warto wziąć pod uwagę zdanie tych, którzy zdecydowali się na to rozwiązanie.

Jak można zauważyć, większość inwestorów chwili sobie system, jakim jest wentylacja z odzyskiem ciepła. Zauważalne są wysokie koszty inwestycyjne, ale jednocześnie niskie koszty eksploatacji. Warto jednak wybrać odpowiedni model i zadbać o wysoką jakość instalacji, by nie ponosić dodatkowych kosztów w przyszłości, wynikających z konieczności napraw.

Dofinansowanie na rekuperację

Rozważając zainwestowanie w rekuperację, warto rozejrzeć się również za dofinansowaniem. Obecnie do dyspozycji mamy program Czyste Powietrze, w ramach którego możemy złożyć wniosek o dotację na termomodernizację i wentylację z odzyskiem ciepła. O dofinansowanie mogą ubiegać się właściciele domów jednorodzinnych, pod warunkiem, że roczny dochód osoby składającej wniosek nie przekracza 100 000 zł. W przypadku osób o wyższych dochodach istnieje możliwość skorzystania z ulgi termomodernizacyjnej. Trzeba jednak wiedzieć, że dotacje w ramach tego programu nie są przyznawane dla nowo powstających domów, lecz jedynie dla istniejących już budynków – jeśli zatem chcemy założyć rekuperację już w trakcie budowy, musimy po prostu wliczyć to w koszta.

Rekuperacja, czyli nowoczesny sposób wentylacji pomieszczeń, jest praktycznym i funkcjonalnym rozwiązaniem. Nadaje się nie tylko do obszarów biurowych, ale także do domów, szczególnie nowoczesnych. Jeśli dodatkowo wyposażymy budynek w instalację fotowoltaiczną, inwestycja w wentylację z odzyskiem ciepła może szybko się zwrócić, a następnie zmniejszyć koszty ogrzewania.

UWAGA! Podane kwoty są cenami przybliżonymi, pochodzą z ogólnodostępnych w Internecie zestawień kosztów, dlatego mogą odbiegać od aktualnych cen oraz nie stanowią oferty handlowej.