Dach to zwieńczenie budynku, które chroni go przed czynnikami atmosferycznymi i zapewnia utrzymanie stałej temperatury niezależnie od pory roku. Najprościej rzecz ujmując, dach to konstrukcja nośna uzupełniona pokryciem. Rodzaj konstrukcji i użyte materiały zależą m.in. od kształtu, kąta nachylenia i rodzaju pokrycia dachu.

Z czego składa się konstrukcja dachu?

Zanim przejdziemy do różnic między różnymi konstrukcjami dachu, warto usystematyzować wiedzę dotyczącą tego, z czego dokładnie składa się dach. Od warstwy zewnętrznej i jednocześnie najwyższej są to kolejno:

• pokrycie dachu – wykończenie dachu wykonane z wybranych przez inwestora materiałów (np. dachówka lub blachodachówka)
• deskowanie – warstwa pod pokryciem stanowiąca sztywne poszycie z desek
• krokwie – elementy nośne ulokowane pod kątem; połączenie dwóch krokwi na górze stanowi szczyt dachu (kalenicę)
• jętki – to poziome belki łączące pary krokwi; umieszczone mniej więcej w 1/3 wysokości krokwi mierząc od szczytu; to podpora zwiększająca nośność krokwi
• płatwie – poziome belki podparte słupami, na których środkowej części opierają się krokwie (mogą być stalowe, jeśli będą przenosić duże obciążenia)
• kleszcze – zapobiegają rozsunięciu krokwi spinając je w poziomie w konstrukcjach płatwi
• wiatrownice – deski mocowane do krokwi ukośnie, od spodu, co ma usztywnić konstrukcję w kierunku podłużnym na wypadek dużego obciążenia wiatrem
• murłaty – pozioma belka o kwadratowym przekroju zamocowana do ścian; na niej opierają się krokwie
• belka stropowa – belka, na której opierają się słupy dachu w konstrukcji płatwiowo-kleszczowej.

W konstrukcji dachu wykorzystuje się także dźwigary. Są one stosowane w dachach prefabrykowanych. Dźwigary to elementy konstrukcyjne powstałe z desek klejonych lub połączonych łącznikami stalowymi.

Jakiego drewna używa się na dach?

Najczęściej wybierana jest konstrukcja drewniana, a w ujęciu szczegółowym są to konstrukcje:

• krokwiowo-belkowe
• krokwiowo-jętkowe
• płatwiowo-kleszczowe.

Drewno używane do przygotowania więźby dachowej to specjalne drewno konstrukcyjne o odpowiedniej klasie. Oznacza się je symbolami, np. C20, C30, D24. Co one oznaczają?

• litery – rodzaj drewna: C to drewno iglaste, D to drewno liściaste
• liczby – wytrzymałość na zginanie.

Zwykle używa się drewna o klasie nie niższej niż C16. Częściej jednak stosowane są te o klasie C24. Musi ono mieć również odpowiednią wilgotność. W konstrukcjach chronionych przed wilgocią może ona wynosić do 18%, a w tych na otwartym powietrzu – do 23%. Z kolei w przypadku drewna do elementów klejonych, wilgotność nie powinna przekraczać 15%.

Inną ważną kwestią jest zabezpieczenie biologiczne drewna. Ochrona przed korozją biologiczną to zabieg, który powinien być wykonany na materiale jeszcze przed jego montażem. Zwykle drewno zabezpieczone jest metodą powierzchniową – przez malowanie pędzlem, natryskiem lub kąpiel. Inną metodą są metody wgłębne – ciśnieniowe, próżniowe lub ciśnieniowo-próżniowe.

Więźba tradycyjna – jak jest skonstruowana?

Więźba tradycyjna wykonywana jest z odpowiednio dobranych drewnianych elementów, które zbija się lub skręca na budowie. Zwykle jest to drewno iglaste – świerkowe, sosnowe lub jodłowe – pozyskiwane z tartaku. Może to być także modrzew lub dębina, ale te gatunki, z racji swojej ceny, są wykorzystywane rzadziej.

Więźba tradycyjna używana jest najczęściej, jeśli w projekcie zaplanowano poddasze użytkowe w całości (projekty takich domów można znaleźć w naszej ofercie). Zwykle są to więźby krokwiowe i jętkowe. Konstrukcja powstaje w ciągu kilku tygodni, ponieważ każdy element należy dociąć, dopasować i połączyć, co jest pracą mozolną i wymagającą precyzji, wiedzy oraz doświadczenia.

Ważną kwestią jest to, żeby drewno z tartaku przywiezione na budowę miało wilgotność nie większą niż 20%. Powinno być też odpowiednio składowane, by nie dopuścić do jego wypaczenia. Z mokrego drewna trudno wykonać więźbę precyzyjną, zgodną z projektem konstrukcyjnym. Istotne jest również zabezpieczenie od czynników biologicznych i ognia, a należy to zrobić jeszcze przed wykonaniem dachu. Najskuteczniejsza jest impregnacja próżniowo-ciśnieniowa w komorze, ale nie jest to najczęściej stosowana metoda. Zwykle wykorzystuje się kąpiel w prowizorycznych wannach wypełnionych preparatami solnymi.

 

 

Dach prefabrykowany (wiązary)

Nie zawsze jednak więźba powstaje na placu budowy. Może być wstępnie przygotowana w fabryce, a zamontowana w jeden dzień na budynku. Alternatywą dla tradycyjnej więźby dachowej są wiązary przygotowane ze znacznie mniejszych w przekroju kawałków drewna niż w więźbie tradycyjnej. Wiązary (nazywane też wiązarami kratowymi, dźwigarami, kratownicami lub prefabrykowaną więźbą dachową) to kratownice z belek drewnianych, które są połączone płytkami kolczastymi. Zwykle jest to pas dolny i dwa pasy górne połączone w całość. Uznaje się to za odpowiednik krokwi, słupków pionowych i krzyżulców. Płytka kolczasta natomiast to grupa gwoździ usadowionych obok siebie na jednej płaskiej powierzchni. Ta z kolei jest wprasowana w strukturę wiązara. Ze względu na korzystną cenę i szybkość montażu stają się coraz bardziej popularne. Cenę niższą niż konstrukcji tradycyjnej determinuje nie tylko szybki czas realizacji, ale także wyeliminowanie drogich stropów żelbetowych, ceramicznych lub z cegły. Konstrukcja jest lekka, więc nie wymaga stosowania dodatkowych np. betonowych elementów nośnych.

Najczęściej stosowane są wiązary o grubości elementów 45mm lub 60mm. Warto wiedzieć, że im grubszy element, tym większa odporność ogniowa. Ten rodzaj konstrukcji powstaje w fabryce i w gotowych częściach trafia na budowę. Co więcej, do wiązarów potrzebna jest mniejsza ilość drewna za sprawą skratowania i mniejszych przekrojów wiązarów. Sam montaż również trwa krócej niż w przypadku więźby tradycyjnej. Ten dach zwykle gotowy jest po jednym-dwóch dniach. Jeśli więc inwestorowi zależy na szybkiej budowie, dach prefabrykowany znacznie przyspieszy stawianie domu. Niestety, konstrukcja taka oznacza ograniczenie przestrzeni poddasza, a najczęściej stosowana jest na dachach prostych, bez skomplikowanych połaci i lukarn.

Zwykle taka konstrukcja składa się z wiązarów kratownicowych łączonych za pomocą płytek kolczastych. Z kolei na gotowy produkt trzeba czekać około 1-2 tygodni od momentu złożenia zamówienia. Niestety, dodatkowe koszty generuje dźwig, przy pomocy którego mocowane są elementy o rozpiętości powyżej 9 m. Zaletą wiązarów jest duża rozpiętość i skomplikowane układy, jakie można uzyskać w tej metodzie.

Drewna do wiązarów nie trzeba impregnować, ponieważ wszelkie owady i larwy w nim żerujące giną w czasie przemysłowego suszenia w temperaturze około 70°C. Oprócz tego, wnikanie do drewna utrudnia pasożytom gładka powierzchnia ostruganych elementów. Jednocześnie zmniejsza to ryzyko szybkiego rozprzestrzeniania pożaru.

Jeśli chcecie zobaczyć jak wygląda budowanie dachu, obejrzyjcie poniższy film:

Wiązary a więźba tradycyjna – porównanie

Podstawowa różnica między wiązarami a więźbą tradycyjną polega więc na tym (oprócz samego procesu przygotowania i budowania), że wiązary sprawdzą się w przypadku domów z poddaszem nieużytkowym lub tylko częściowo użytkowym. Jeśli jednak planujesz dom, którego poddasze będzie w pełni użytkowe, lepiej zastosować tradycyjną konstrukcję dachu. Wówczas wyeliminujesz przedzielenie pomieszczeń słupami podtrzymującymi konstrukcję dachu.

Innym elementem, który warto wziąć pod uwagę przy porównaniu, to cena. Koszt 1 m³ drewna potrzebnego do wiązarów kratownicowych, czyli dachu prefabrykowanego, jest wyższy niż 1 m³ drewna z tartaku wymaganego do stworzenia tradycyjnej konstrukcji dachu. Trzeba wziąć jednak pod uwagę, że do konstrukcji prefabrykowanej potrzeba mniej surowca. Ostatecznie to tradycyjny typ dachu może oznaczać mniejsze koszty.

Istotną kwestią dla wielu jest również czas budowy. Dach prefabrykowany znacznie przyspiesza czas budowy – jego montaż trwa od 1 do 3 dni, co jednocześnie obniża koszty. Tradycyjna konstrukcja dachu z kolei oznacza około kilka tygodni pracy.

Warto jednak zwrócić uwagę na specyfikę działki, na jakiej prowadzona jest budowa. Ma to bowiem wpływ na wybór inwestorów. Wszystko przez to, że niekiedy na działce nie ma możliwości przetrzymywania drewna z tartaku potrzebnego do tradycyjnej konstrukcji dachu. Zdarzyć się może również, że niemożliwy jest dojazd dźwigu na budowę, przez co większe prefabrykaty nie mogą być zamontowane, a to wyklucza wybór dachu prefabrykowanego w naszym domu.

Różnice między dachem tradycyjnym a prefabrykowanym znajdują się także w poniższej tabeli:

 

 

Wiązary czy więźba? Opinie

O tym, który typ konstrukcji wybrać wiedzą dobrze inwestorzy, którzy taką decyzję mają już za sobą. Poniżej prezentujemy kilka opinii, którymi dzielą się na internetowych forach:

 

 

Jak można zauważyć, konstrukcja prefabrykowana jest wybierana bardzo często i staje się coraz bardziej popularna. Zapewnia ona, zdaniem inwestorów, trwałość i dokładność, co rzutuje na późniejsze użytkowanie. Wielką zaletą, która skłania klientów do wyboru dachu prefabrykowanego jest także jego krótki czas montażu. Niektórzy zwracają też uwagę na odpowiednią wilgotność drewna konstrukcji tradycyjnej.

Podsumowując, wiązary to konstrukcja przygotowana w fabryce, a montowana na budynku najczęściej przy użyciu dźwigu. Z kolei tradycyjna więźba dachowa składana jest przez cieślę bezpośrednio na placu budowy. Wybór konstrukcji dachu nie jest więc tak łatwy i oczywisty, jak może się wydawać. Ważne, by podjąć decyzję, która pociągnie za sobą nie tylko korzyści ekonomiczne, ale także bezpieczeństwo i funkcjonalność.